سابقه و هدف: امروزه افسردگی یکی از شایع­ترین اختلالات روان‌شناسی و معضل عمومی زندگی بشر محسوب می­گردد و تقریباً در همة کشورها و فرهنگ­ها دیده می­شود. با توجه به تأکید پژوهش‌های جدید بر استفاده از عامل‌های فرهنگی - اعتقادی، در فرهنگ ایرانی - اسلامی ما می‌توان برای درمان اختلال افسردگی در کنار اصول علمی واقعیت‌درمانی از آموزه‌های اسلامی هم کمک گرفت. ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی واقعیت‌درمانی گروهی همراه با آموزه‌های اسلامی بر کاهش علائم افسردگی، اعتقادات جبرگرایی و افزایش بهزیستی روان‌شناختی در زنان افسرده بوده است.  

روش کار: این پژوهش به‌شیوۀ نیمه‌آزمایشی و به‌صورت پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل و دورۀ پیگیری 40 روزه صورت گرفته است. جامعۀ آماری زنان افسرده‌ مراجعه­کننده به درمانگاه ندای آرامش روان تهران در تابستان سال 1400 بودند که از میان آنان 32 نفر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند نمونۀ پژوهش انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 16 نفر) جایگذاری شدند. جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامۀ افسردگی بک و همکاران، مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف و کیز و مقیاس ارادۀ آزاد و جبرگرایی پالهاس و مارجسون استفاده شد و افراد گروه آزمایش به‌مدت هشت جلسۀ ۹۰ دقیقه‌ای در جلسات واقعیت‌درمانی گروهی همراه با آموزه‌های اسلامی شرکت کردند. داده‌های به‌دست‌آمده با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیّره تجزیه ‌و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد واقعیت‌درمانی گروهی همراه با آموزه‌های اسلامی بر کاهش علائم افسردگی و جبرگرایی و افزایش بهزیستی روان‌شناختی تأثیر معناداری داشت (05/0P<). مقدار این تأثیر با توجه به مجذور نسبی اتا (اندازۀ اثر) در دورۀ پیگیری بدین صورت بود که 42% تغییرات ارادۀ آزاد، 60% تغییرات افسردگی، 26% تغییرات پذیرش خود، 30% تغییرات ارتباط مثبت، 29% تغییرات استقلال و 28% تغییرات تسلط بر محیط در مرحلۀ پس­آزمون از تفاوت گروه‌های آزمون و کنترل ناشی می‌شد.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می‌دهد که واقعیت­درمانی گروهی همراه با آموزه‌های اسلامی می­تواند برای بهبود علائم افسردگی، کاهش جبرگرایی و افزایش بهزیستی روان­شناختی افراد افسرده مؤثر باشد.

سابقه و هدف: اگرچه درمان‌های متعددی برای اختلال وسواس جبری طراحی شده است اما اثربخشی کافی در تمامی افراد ندارد. ازاین‌رو، درمانگران وسواس به‌دنبال درمان‌های چندبُعدی هستند. هدف پژوهش حاضر طراحی شیوه‌نامۀ رفتاری - هیجانی - معنوی برای درمان وسواس جبری بوده است.

روش کار: با توجه به هدف پژوهش باید بسته‌های درمانی مؤثر تدوین‌شده در پژوهش‌های قبلی در محورهای رفتاری، هیجانی و معنوی تجزیه و تحلیل می‌شد و اهداف و فنون کارآمد انتخاب و با توجه به بافت اسلامی در بستۀ درمانی - رفتاری - هیجانی معنوی یکپارچه می‌شد. جامعۀ آماری پژوهش شامل مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با درمان‌های رفتاری، هیجانی و معنوی اختلال وسواس جبری در زبان فارسی و انگلیسی بود. این پژوهش‌ها جمع‌آوری و اهداف و فنون و سازوکار‌های آنها استخراج شد. سپس اهداف و فنون و سازوکار‌های کارآمد که تبیین نظری و شواهد پژوهشی خوبی داشتند و کارشناسان آنها را تأیید کردند در شیوه‌نامۀ رفتاری هیجانی معنوی یکپارچه شد و بستۀ نهایی نیز بر اساس نظر کارشناسان اصلاح و تأیید نهایی شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: شیوه‌نامۀ رفتاری - هیجانی - معنوی برای درمان وسواس جبری شامل 15 جلسه است: ایجاد رابطۀ درمانی و تبیین منطق درمان، ارزیابی مثبت ثانویۀ معنوی افکار منفی، پذیرش شک و تردید، خودآرام­سازی، کاهش آمیختگی فکر و عمل، مواجهه و بازداری از پاسخ، پذیرش شک و تردید و مدیریت رفتار، مهارت ذهن‌آگاهی آمیخته به معنویت، رفع موانع مواجهه و بازداری از پاسخ، افزایش کیفیت زندگی و اصلاح سبک زندگی.

نتیجه‌گیری: شیوه‌نامۀ رفتاری - هیجانی - معنوی برای درمان وسواس جبری، مؤلفه‌ها و فنون مؤثر برای درمان‌های رفتاری، هیجانی و معنوی را جمع‌آوری و در بافت اسلامی یکپارچه کرده است. در این بستۀ درمانی بر ارزشمندی مذهب و دین‌داری تأکید و تفاوت‌های فرد مذهبی و فرد وسواسی تبیین شد. برخی فنون جدید نیز تدوین شد مانند تفکیک بین افکار منفی اختیاری و افکاری منفی غیراختیاری که دومی وسواس فکری است و گناه ندارد. همچنین فنون ارزیابی مثبت ثانویۀ معنوی نیز تدوین شد که بر اساس آن صبر بر افکار منفی مزاحم،‌ گامی برای تقرب‌جستن به خدا مفهوم‌سازی شد.

سابقه و هدف: اعتماد اجتماعی ازجمله پدیده‌های اجتماعی است که در تعاملات شهروندان نقش حیاتی ایفا می‌کند و با ایجاد پیوندهای مستحکم اجتماعی، انسجام و یکپارچگی جامعه را فراهم می‌آورد. در این میان، شفافیت در ارکان مختلف حکومت نیز می‌تواند سازوکار مؤثر حامی حقوق شهروندان باشد. در اسلام تأکید ویژه‌ای بر نفاق و دورویی به‌عنوان یک جریان ضداجتماعی می‌شود. با توجه به اهمیت موضوع و خلأ مطالعات پیشین در این حوزه، هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین ادراک شفافیت در دین‌داری مسئولان طبق آموزه‌های نهج‌البلاغه و اعتماد اجتماعی شهروندان بوده است.

روش کار: روش انجام این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از حیث نحوۀ گردآوری داده‌ها توصیفی و از شاخۀ میدانی است. به‌منظور بررسی ارتباط بین متغیّرهای پژوهش، 428 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد، دکتری و اعضای هیئت‌ علمی دانشگاه‌های تهران، مازندران، قم و سمنان به‌روش نمونه‌گیری دردسترس جامعۀ آماری در نظر گرفته شدند. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های استاندارد و برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های تحلیل عاملی تأییدی و الگوی معادلات ساختاری در نرم‌افزارLISREL  و آزمون میانگین در نرم‌افزار SPSS نسخۀ 16 استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج آزمون­های آماری حاکی از این است که ادراک شفافیت در دین‌داری مسئولان تأثیر مثبت و معناداری بر اعتماد اجتماعی شهروندان داشت (53/8T= و 59/0P=). به این معنی که هرچه شفافیت بیشتری در دین‌داری مسئولان مشاهده شود، اعتماد اجتماعی در میان شهروندان نیز بیشتر می‌شود. علاوه‌براین، تجزیه ‌و تحلیل پاسخ‌های جامعۀ آماری نشان می‌دهد که میزان شفافیت در دین‌داری مسئولان و میزان اعتماد اجتماعی آنان بیشتر از مقدار متوسط ارزیابی شده است.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها گویای این است که با توجه به بارهای عاملی به‌دست‌آمده، تقویت هر یک از شاخص‌های شفافیت در دین‌داری مسئولان منجر به بهبود سطح اعتماد اجتماعی شهروندان می‌گردد. بنابراین، با توجه به وضعیت فعلی هر یک از مؤلفه‌ها، لازم است مسئولان جامعه به‌منظور بهبود وضعیت اعتماد اجتماعی شهروندان در بهبود شفافیت هر یک از مؤلفه‌های دین‌داری کوشا باشند.

سابقه و هدف: مشخص‌کردن حدود و ثغور اختلالات روانی همیشه یکی از چالش‌برانگیز‌ترین مباحث علم روان‌شناسی بوده است. مکاتب مختلف روان‌شناسی و انجمن‌های تخصصی در حوزۀ آن به تبیین و طبقه‌بندی اختلالات پرداخته‌اند. با وجود چالش‌هایی که در مسیر تعریف و طبقه‌بندی اختلالات وجود دارد، پرداختن به آن از طریق استناد به منبعی وحیانی و متقن یعنی قرآن کریم ضروری به نظر می‌رسد. هدف از این پژوهش ارائۀ الگویی پیشنهادی برای اختلالات روان‌شناختی از منظر قرآن کریم بوده است.

روش کار: روش این مطالعه از نوع کیفی است. در مطالعۀ حاضر متن هدف، که برای به‌دست‌آوردن موضوعی خاص یعنی تعریف اختلالات روانی و الگوی آن تحلیل و بررسی شده، قرآن کریم است. در پژوهش پیش رو از سه روش اصلی تدبر قرآن به قرآن، تدبر سوره‌ای و تحلیل کلمه‌ای استفاده شده است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که اختلالات روانی از منظر قرآن فرایندهای معیوبی است که در نتیجۀ تأثیر القائات منفی بیرونی بر اجزای ساختار وجودی انسان نظیر ادراک و باور، توجه، ایمان، دارایی‌ها و توانمندی‌ها و بروزات ایجاد می‌شود و در هر کدام از این پنج حوزه مختصات به‌خصوصی دارد.

نتیجه‌گیری: تعریف اختلال از منظر قرآن و طبقه‌بندی آن نسبت به تعریف‌ها و طبقه‌بندی‌های موجود ارجحیت‌هایی دارد؛ برای مثال استفاده از روشی اصولی و علمی برای استخراج الگو، تبیین مفهومی زیربنایی با اولویت بالای پژوهشی، جامع‌بودن تعریف و طبقه‌بندی نسبت به تعاریفی که صرفاً بر احساس مشکل از سوی خود فرد تأکید می‌کند، ساختاری و آسیب‌‌شناسانه‌ بودن تعریف در برابر نشانه‌محوری در برخی از نظریه‌ها و اتکا به فلسفۀ وحیانی که اتقان بیشتری نسبت به دیگر فلسفه‌های زیربنایی دارد.

سابقه و هدف: در دوران همه‌گیری بیماری کرونا، استرس ابتلا به این بیماری می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های عملکرد فرد نظیر عملکرد شغلی تأثیرگذار باشد. ازاین‌رو ارتقا و بهره‌گیری از سرمایه‌های روان‌شناختی مانند بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری نقش مهمی در مقابله با شرایط استرس‌زا ایفا می‌کند. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر استرس ابتلا به کرونا بر جو اخلاقی و بهزیستی روان‌شناختی پرستاران بیمارستان شهید دکتر بهشتی اردستان با میانجی‌گری تاب‌آوری انجام شده است.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعۀ پژوهش تمامی پرستاران بیمارستان شهید دکتر بهشتی اردستان به تعداد 200 نفر بودند که 131 نفر از آنان به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش‌نامۀ ويژگي‌هاي جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامۀ اضطراب کرونای علیپور و همکاران، پرسش‌نامۀ جو اخلاقی ویکتور و کالن، پرسش‌نامۀ بهزیستی روان‌شناختی ریف و پرسش‌نامۀ تاب‌آوری کانر و دیویدسون بود. برای تحلیل داده‌ها از آزمون همبستگی و معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که استرس ابتلا به کرونا بر جو اخلاقی، بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری تأثیر معکوس و معنی‌داری داشت.

نتیجه‌گیری: پرستاران باید با هوشیاري و حفظ آرامش به خود اعتماد به نفس کافی بدهند تا بتوانند بدون تمرکز بر خطرات مربوط به حرفۀ خود، بر مشکلات غلبه کنند تا به‌تدریج از میزان استرس و فشارهاي روحی آنان کاسته شود.

سابقه و هدف: ویژگی‌های عاطفی، شناختی و رفتاری نقش اساسی در کیفیت زندگی پرستاران دارد؛ بنابراین مطالعۀ حاضر با هدف بررسی نقش سلامت معنوی و سبک‌های مقابله‌ای در پیش‌بینی کیفیت زندگی پرستاران انجام شده است.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصیفی - همبستگی است. جامعۀ پژوهش تمامی پرستاران زن متأهل شاغل در مراکز درمانی دولتی و خصوصی شهر تهران در شش‌ماهۀ دوم سال 1401 بودند که 409 نفر به‌روش نمونه‌گیری دردسترس و از طریق شبکه‌های اجتماعی وارد مطالعه شدند. ابراز گردآوری اطلاعات پرسش‌نامه‌های سلامت معنوی پالوتزین و الیسون، سبک‌های مقابلۀ کالزبیک و همکاران و کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی بود. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به‌شیوۀ هم‌زمان و با نرم‌افزار SPSS نسخۀ 24 انجام شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد همبستگی بین سلامت معنوی و راهبرد مسئله‌مدار با کیفیت زندگی پرستاران مثبت؛ اما همبستگی بین راهبرد اجتنابی و راهبرد هیجان‌مدار با کیفیت زندگی پرستاران منفی بود (۰۱/0>P). همچنین مؤلفه‌های سلامت معنوی ۹/۱۳% و سبک‌های مقابله‌ای 1/25% از واريانس کیفیت زندگی را تبيين ­کردند.

نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش اهمیت سبک‌های مقابله‌ای را که یکی از سازه‌های مهم فردی است و سلامت معنوی که یکی از سازه‌های مهم معنوی در بهبود کیفیت زندگی پرستاران است، نشان می‌‌دهد.

سابقه و هدف: نشاط معنوی یکی از انواع هیجان‌های مثبت است که در شرایط استرس‌زا نقش مهمی در کمک به سازگاری افراد با شرایط دارد. ازاین‌رو پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی نشاط معنوی بر مبنای معنا در زندگی و سرمایه‌های روان‌شناختی با میانجیگری حس پیوستگی دانشجویان در دوران همه‌گیری بیماری کووید 19 انجام شد.

روش کار: پژوهش حاضر همبستگی از نوع معادلات ساختاری است. جامعۀ پژوهش تمامی دانشجویان دختر و پسر مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که 360 نفر از آنان به‌روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. در این پژوهش داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامۀ ویژگی­های جمعیت‌شناختی، نشاط معنوی چیریان و افروز، معنا در زندگی استیگر و همکاران، سرمایه‌های روان‌شناختی لوتانز و حس پیوستگی آنتونسکی جمع‌آوری و با نرم‌افزار اسمارت پی‌.ال‌.اس دو و با روش معادلات ساختاری تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که معنا در زندگی و سرمایه‌های روان‌شناختی با میانجیگری حس پیوستگی ارتباط مثبت و معناداری با نشاط معنوی داشت (00/0>P).

نتیجه‌گیری: معنا در زندگی و سرمایه‌های روان‌شناختی ایجادکنندۀ یک منبع مقاومت درونی هستند که در تعامل با حس پیوستگی می‌توانند در ایجاد نشاط معنوی در دانشجویان مؤثر باشند.

سابقه و هدف: غم و اندوه پدیده‌ای جهانی و پاسخی عادی به از دست دادن و سوگ است. در طول همه‌گیری کووید 19، تجارب دردناک از دست دادن و ناتوانی ممکن است موجب اندوه تحمل‌ناپذیر، پشیمانی و حتی خشم افراد داغ‌دیده شود و مشکلات بیشتری را در کنارآمدن با از دست دادن در زندگی جاری آنان ایجاد کند. به نظر می‌رسد که دین و معنویت عاملی مهم در واکنش افراد داغ‌دیده به سوگ باشد. افرادی که سطوح بالایی از دین و معنویت دارند، ممکن است استرس خود را بهتر مدیریت کنند و در زندگی معناجویی بیشتری داشته باشند. پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی واکنش به سوگ بر اساس عمل به باورهای دینی و معناجویی در افراد داغ‌دیده بر اثر کووید ۱۹ انجام شده است.

روش کار: این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش افراد بالای 18 سال ساکن شهر سنندج در سال 1400 بودند که در زمان انجام پژوهش به‌دليل فوت يكي از بستگان درجۀ یک به‌‌سبب کووید ۱۹ دچار سوگ بودند. با استفاده از فرمول تاباچنیک و نورکراس 106 نفر با شیوۀ نمونه‌گیری دردسترس حجم نمونه در نظر گرفته شدند. برای سنجش متغیّرهای پژوهش از مقیاس‌های استاندارد احساس معنا در زندگی، عمل به باورهای دینی و پرسش‌نامۀ تجربۀ سوگ استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز با آزمون‌های همبستگی پیرسون و رگرسیون هم‌زمان صورت گرفت. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی چندگانه نشان داد که متغیّرهای عمل به باورهای دینی و معناجویی با واکنش به سوگ برابر با 55/0 و به‌ترتیب در سطح 05/0>P و 001/0>P معنادار بود. با توجه به ضریب تعیین 31/0، متغیّرهای پیش‌بین واریانس واکنش به سوگ را تبیین کردند.

نتیجه‌گیری: دین و معنویت به افراد کمک می‌کند تا با ناملایمات بیرونی و درونی بهتر مقابله کنند. عمل به باورهای دینی و معناجویی عوامل مهمی در فرایند غم و اندوه هستند و می‌توانند از فرد داغ‌دیده در نحوۀ مواجهه با سوگ و استرس‌ها محافظت کند.

سابقه و هدف: بررسی عوامل مؤثر در سازگاری عاطفی نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست به‌دلیل مشکلاتشان ضروری است؛ بنابراین مطالعۀ حاضر با هدف بررسی نقش سلامت معنوی و انعطاف‌پذیری شناختی در سازگاری عاطفی نوجوانان بد‌سرپرست و بی‌سرپرست انجام شده است.

روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعۀ پژوهش تمامی‏ نوجوانان بی­سرپرست و بدسرپرست 13 تا 18 سالۀ تحت پوشش مراکز بهزیستی شهر بجنورد (مرکز دخترانۀ هلیا و مرکز زمین احسان) در سال‏ تحصیلی 1402-1401 بودند که به‌روش نمونه‌گیری سرشماری تعداد 120 نفر نمونۀ پژوهش در نظر گرفته شدند و به پرسش‌نامه‌های سلامت معنوی پالوتزین و الیسون، انعطاف‌پذیری شناختی دنیس و وندروال و سازگاری هیجانی سینها و سینگ پاسخ دادند. در تحلیل داده‌ها از آزمون همبستگی پیرسون و روش تحلیل رگرسیون چندگانه با نرم‌افزار SPSS نسخۀ 25 استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد رابطۀ بین سلامت معنوی (587/0=r) و انعطاف‌پذیری شناختی (599/0=r) با سازگاری عاطفی مثبت و معنی‌دار بود (01/0>P). همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که سلامت معنوی ۶/۳۳% و انعطاف‌پذیری شناختی ۳/۳۷% از واريانس سازگاری عاطفی را تبيين کرده است.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده، تقویت سلامت معنوی و انعطاف‌پذیری شناختی نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در تقویت سازگاری عاطفی آنان مؤثر خواهد بود؛ تأثیر بنیادین سلامت معنوی به‌عنوان یکی از منابع اصلی هویت‌ساز و هویت‌بخش در جامعه به‌ویژه در جامعه‌ای دینی مانند ایران نقش بسیار مهمی خواهد داشت.

سابقه و هدف: بارداری از مقاطع حساس و ویژه­ای است که همواره به جهت آرامش‌بخشی و سلامت مادر و نوزاد با انجام مناسک مذهبی همراه است و درحقیقت بسیاری از زنان باردار به مباحث مذهبی و دینی در دوران بارداری خود اهمیت می‌دهند. در این پژوهش مناسک و باورهای باروری توصیف و با مبانی دینی و مکاتب مردم‌شناختی تطبیق داده شد.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع کیفی و روش آن قوم­نگاری است. جامعۀ هدف تمام زنان متأهل شهرستان ایلام بودند که تجربۀ دست‌کم یک بار بارداری را داشتند. شیوۀ نمونه‌گیری گلوله‌برفی بود و تعداد اطلاع‌رسان‌ها 25 نفر بودند که از طریق اصل اشباع (بسندگی) تعداد آنان مشخص شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج به­دست‌آمده نشان می­دهد که باورها و مناسک مذهبی ضمن کاهش استرس و افسردگی­های زایمان، موجب آرامش روان، نشاط و شادابی زن باردار می‌شود. انجام مناسک مذهبی همچون قربانی، گذاشتن قرآن و ادعیه بالای سر نوزاد و زن زائو برای دفع آل (جِن)، برداشتن کام نوزاد با تربت امام حسین (ع) و بریدن جفت و انداختن آن بالای پشت بام مسجد همگی از مواردی است که بیانگر پیوندخوردن باورها و مناسک سنتی با باورهای مذهبی است.

نتیجه‌گیری: ورود زنان به اجتماع و پذیرش آنان در جوامع سنتی تنها با باروری بوده و پذیرش نوزاد نیز همراه با اجرای مناسک و با باورهای مذهبی و عامیانۀ خاصی برای راه‌یافتن به درون جامعه صورت ­گرفته است و برخی از مناسک مذهبی و توصیه­های صورت‌گرفته در بارداری، نازایی یا سقط جنین با نظریات اندیشمندان اسلامی مطابقت دارد که نشان‌دهندۀ رسیدن مطالب پزشکی به‌صورت سینه به سینه به عامۀ جامعه است.

سابقه و هدف: واکنش‌های انسان در برابر موقعیت‌های تنش‌زا متعدد است؛ از شادی و نشاط در برابر رویدادهای تلاش‌برانگیز و درعین‌حال قابل حل‌وفصل گرفته تا هیجاناتی ازقبیل اضطراب، خشم، ناامیدی و افسردگی. زمانی که وضعیت تنش‌زا استمرار یابد، بسته به میزان موفقیت شخص در مقابله با آن وضعیت، احتمال اینکه او از لحاظ هیجانی دچار نوسان شود، وجود دارد. در مقالۀ حاضر سعی شده است که به راهبردهای مقابله‌ای مسئله‌محور حین اندوه و سختی بر اساس رویکرد روان‌شناسی در فرایند روان‌شناختی مبتنی بر دیدگاه امام سجاد (ع) پرداخته شود.

روش کار: روشِ پژوهش حاضر کیفی از نوع تحلیل محتوای متعارف است که به‌صورت هدفمند دو دعای 7 و 54 از کتاب صحیفۀ سجادیه انتخاب و با ابزار تحلیل اسنادی و داده‌های کتابخانه‌ای با نرم‌افزار مکس کیودا نسخۀ 2018 تحلیل شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در حوزۀ شناختی خداشناسی، خودشناسی، سبک بینش نسبت به ‌سختی‌ها، توکل، امید، پذیرش، مثبت‌نگری، ایمان به خدا و اعتقاد به سنت‌های الهی، در حوزۀ رفتاری یاد خدا، اقرارکردن، درخواست‌کردن، پناه‌جویی و حمایت‌طلبی، توسل و تقوا و در حوزۀ هیجانی - معنوی دعا، یاد خدا، توسل، محبت و مهرورزی، عفو و گذشت به‌عنوان مؤلفه‌های مقابله‌ای در صحیفۀ سجادیه حین سختی می‌تواند موجبات کاهش غم و اندوه و اضطراب را فراهم نماید.

نتیجه‌گیری: اندوه افراطی در فرد مانع ارتباط او با خدا و عملکرد مثبت و درنتیجه مانع رشد و تکامل وجودی وی و همچنین موجب غفلتش می‌شود؛ بنابراین فرد با داشتن مهارت‌های لازم و راهبرد درست برای رویارویی با مشکلات می‌تواند به آرامش روانی برسد.

سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر و پس از تحقق انقلاب اسلامی در ایران، مباحث گوناگونی دربارۀ انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) در محافل علمی و میان اندیشمندان آغاز شده و پژوهش‌های فراوانی نیز در این زمینه صورت گرفته و حتی مراکز تحقیقاتی ایجاد و نشریاتی در این حوزه منتشر شده است و به موضوعاتی چون بررسی عوامل غیبت امام (ع)، زمینه‌سازی ظهور، علائم ظهور، چرایی یأس از ظهور و نقش مردم در تعجیل ظهور پرداخته شده است. در این پژوهش به بررسی واژۀ ظهور و روایات مرتبط با آن و سپس به تأثیری که ظهور در تأمین سلامت فردی و اجتماعی دارد پرداخته شده است.

روش کار: این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است و با روش توصیفی - تحلیلی و بهره‌گیری از فرهنگ‌های لغات و واژه‌نامه‌ها، بررسی آیات قرآنی و روایات و همچنین جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی مقالات مانند مگیران و نورمگز در صدد این برآمده است که بتواند معانی مختلف واژۀ ظهور، مشتقات و کاربردهای استعمالی آن را احصاء و معانی آن را در کلام الله بررسی کند. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: ظهور و مشتقات آن در معانی متعددی مانند آشکارشدن و غلبه‌یافتن به کار رفته و در قرآن از این واژه برای پیروزی اسلام و غلبۀ آن بر سایر ادیان استفاده شده است. اولین بار پیامبر (ص) این واژه را دربارۀ موضوع مهدویت مطرح کرده است. علاوه‌براین، از آیات و روایات نیز استفاده می‌شود که یکی از اهداف ظهور، تجدید حیات دینی و احیای دوبارۀ سنت‌های فراموش‌شده است. به تعبیر دیگر، این تجدید و احیاء برای رسیدن فرد و جامعه به صلاح و دورشدن آنان از فساد و تباهی است که زمینه‌ساز تأمین سلامت فردی و اجتماعی خواهد بود.

نتیجه‌گیری: هدف از ظهور حضرت مهدی (عج) از بین بردن ریشه‌های ظلم و فساد و تحقق عدالت در سطح جهانی است که با تحقق آن زمینۀ رشد و تعالی انسان‌ها فراهم می‌شود و سلامت فردی و اجتماعی آنان تحقق می‌یابد.